ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΑΝΗΘΙΚΗ, ΕΙΝΑΙ ΑΝΗΘΙΚΗ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ
 |
| Η καρδιά της ευγονικής βασίζεται, κατά τους εμπνευστές της, στη θεωρία της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής. Σύμφωνα με αυτήν τη σκοπιά, αποτρέποντας σε «ακατάλληλα» άτομα να αναπαραχθούν, επιτυγχάνεται μια εξέλιξη στο είδος. Ετσι αποσοβίζοντας επιληπτικούς, πνευματικά υστερούντες, παρανοϊκούς και αλκοολικούς από το να κάνουν παιδιά, εξαλείφονται στο μέλλον οι μάστιγες που ταλανίζουν τη φυλή |
Υπό άλλες συνθήκες δεν υπήρχε περίπτωση να σχολιαστεί, να αντικρουστεί ή να δοθεί σημασία σε κάτι τόσο χονδροειδές, ανεκπαίδευτο και χρησιμοποιώντας την έκφραση του W. Pauli «ούτε καν λάθος». Ομως, μιας και τα πρόσφατα γεγονότα απέδειξαν πως κάποια πράγματα που θεωρούνταν αυτονόητα χρειάζονται περαιτέρω εξήγηση και πως πλατιά στρώματα του κόσμου εθελοτυφλούν μπροστά στα προφανή, πρέπει κάποιες έννοιες που για τόσα χρόνια και μετά από επίπονη επιστημονική και φιλοσοφική έρευνα είχαν εξαλειφθεί να ξανά-αποδομηθούν. Μια τέτοια έννοια/θεωρία είναι της Ευγονικής (Eugenics).
Η καρδιά της ευγονικής βασίζεται, κατά τους εμπνευστές της, στη θεωρία της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής. Σύμφωνα με αυτήν τη σκοπιά (θα δούμε παρακάτω με πόσο παρανοημένο και διαστρεβλωμένο τρόπο προσεγγίζεται η εξελικτική θεωρία), αποτρέποντας σε «ακατάλληλα» άτομα να αναπαραχθούν, επιτυγχάνεται μια εξέλιξη στο είδος (συνήθως αναφέρονται σε φυλή). Ετσι, αποσοβίζοντας επιληπτικούς, πνευματικά υστερούντες, παρανοϊκούς και αλκοολικούς από το να κάνουν παιδιά, εξαλείφονται στο μέλλον οι μάστιγες που ταλανίζουν τη φυλή. Το κράτος ελαφρύνεται οικονομικά από την πρόληψη και την περίθαλψη και όσοι μπορέσουν να επιβιώσουν, περνώντας από τη «λυδία λίθο» κάποιων προτύπων που ορίζει ένας πεφωτισμένος αρχηγός, επιτροπή ή συμβούλιο, τους επιτρέπεται να αναπαραχθούν και να γεμίσουν τον κόσμο με τα «ευγενή» τους γονίδια.
Η ευγονική, όπως ορίστηκε το 1904 από τον Francis Galton, είναι η «επιστήμη που έχει σαν αντικείμενο όλες τις επιρροές που βελτιώνουν τα εκ γενετής χαρίσματα μιας φυλής». Η θεωρία αυτή χρησιμοποιήθηκε στα προπολεμικά χρόνια και στο βωμό της θυσιάστηκε πλήθος ανθρώπων που οι κοινωνικές δομές της εποχής θεωρούσαν ακατάλληλους για αναπαραγωγή. Στα εμβρυικά της βήματα, στη Μεγάλη Βρετανία η ευγονική υποστηρίχθηκε προπολεμικά εκτός από τους συντηρητικούς όπως ο W. Churchill , και από «φιλελεύθερης» σκέψης άτομα όπως ο J. Maynard Keynes, ο πατέρας της οικονομικής θεωρίας του κεϊνσιανισμού που προβάλλεται εκτενώς τα τελευταία χρόνια. Το πρόγραμμα όμως ποτέ δε νομιμοποιήθηκε στα μάτια της βρετανικής κοινωνίας και οι μόνες στειρώσεις ατόμων με νοητικά προβλήματα έγιναν κρυφά, πίσω από τις πύλες ιδρυμάτων που υποστήριζαν τις θεωρίες του Galton.
Το πρόβλημα άρχισε να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις όμως στις ΗΠΑ, όπου εκτενέστατα προγράμματα στειρώσεων, ευθανασίας (εκτελέσεων σε θαλάμους αερίων) και απομονώσεις «ακατάλληλων» ατόμων λάμβαναν χώρα με τακτική και συστηματική δράση. Ακατάλληλα άτομα κρίνονταν, εκτός των άλλων, φορείς των ακόλουθων ασθενειών και «ασθενειών»: IQ κάτω του 70, κλινική κατάθλιψη, επιληψία, διπολική διαταραχή, ανηθικότητα, επιθετική συμπεριφορά, γυναικεία σεξουαλική διέγερση, πολυτεκνία (3,406 γυναίκες ινδιάνικης προέλευσης στειρώθηκαν προκείμενου να λυθεί το πρόβλημα του υπερπληθυσμού από κατώτερες φυλές) κ.ά. Το 1927 μια δημοσκόπηση του περιοδικού Fortune έδειχνε τα εξής τρομαχτικά αποτελέσματα, καθρεφτίζοντας το πνεύμα που κυριαρχούσε στην κοινωνία την παρούσα στιγμή: Δύο στους τρεις αναγνώστες υποστήριζαν τα προγράμματα στείρωσης των «πνευματικά ακατάλληλων» και 63% τη στείρωση των εγκληματιών (όλων των βαθμίδων συμπεριλαμβανομένων και πολιτικών εγκληματιών). Στον απόηχο αυτής της τρέλας που κράτησε μέχρι και τις αρχές του Β' Παγκοσμίου (με περιπτώσεις σαν της Β. Καρολίνας που διήρκεσε μέχρι το 1977) στειρώθηκαν πάνω από 60.000 άτομα με άγνωστο τον αριθμό των «ευθανασιών». Το πρόγραμμα ευγονικής των ΗΠΑ επικαλέστηκαν και οι σφαγείς της ναζιστικής Γερμανίας στις Δίκες της Νυρεμβέργης, προκειμένου να απολογηθούν για το δικό τους πρόγραμμα ευγονικής υπό τον Josef Mengele και τον Karl Brandt. (Μια ενδεικτική βιβλιογραφία για το θέμα αυτό: S. Rose, R.G. Lewontin and L. Kamin, «Not in our Genes: Biology, Ideology and Human Nature», Penguin Books, 1984, D. J Kevles, «Eugenics in the United States and Britain: A Comparative Analysis. Humanities Working Paper», California Institute of Technology, 1979).
Στην περίπτωση της ναζιστικής Γερμανίας, η θηριωδία της ευγονικής κόστισε επισήμως τη ζωή 70.273 ανθρώπων, με εκτίμηση ότι οι πραγματικοί αριθμοί ξεπερνάνε τις 200.000 (μεταξύ αυτών 5.000 παιδιών), μέσω του προγράμματος Aktion T4 που οργανώθηκε από τον προσωπικό γιατρό του Χίτλερ, Karl Brandt, με επικεφαλής τον Phillip Boulcher. Εκτός των θανάτων καταγράφηκαν και πάνω από 400.000 αναγκαστικές στειρώσεις «ακαταλλήλων» μεταξύ του 1934 και 1937, συμπεριλαμβανομένων σε αυτές και 4.000 περιπτώσεων τυφλότητας και κωφότητας. Αυτή η αποτελεσματικότητα των γερμανικών αρχών εξέπληξε ακόμα και τους Αμερικανούς ευγονιστές με τη διάσημη παρατήρηση ότι «οι Γερμανοί μάς κερδίζουν στο ίδιο μας το παιχνίδι». Εκτενέστερες αναφορές στα προγράμματα και τη φιλοσοφία της ευγονικής της ναζιστικής Γερμανίας υπάρχουν διάσπαρτες στη βιβλιογραφία και δεν υπάρχει χώρος στο παρόν κείμενο για ένα τόσο μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της ανθρώπινης φρικαλεότητας. Προστίθεται μόνο ότι οι τρεις χώρες που ανεφέρθησαν δεν ήταν οι μόνες σε αυτήν την ιστορική περίοδο που προέβησαν σε προγράμματα ευγονικής. Tα παραδείγματα τα ακολούθησαν οι Γαλλία, Εσθονία, Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία και Ελβετία με πρωταθλήτρια την ανεπτυγμένη και «παραδειγματική» Σουηδία όπου από το 1934 μέχρι και το 1975 επεβλήθησαν πάνω από 62.000 άτομα σε υποχρεωτική στείρωση3 κάνοντας τη Σουηδία τη δεύτερη χώρα σε αριθμό υποχρεωτικών στειρώσεων σε προγράμματα ευγονικής μετά τη ναζιστική Γερμανία.
Η ευγονική, όπως ορίστηκε το 1904 από τον Francis Galton, είναι η «επιστήμη που έχει σαν αντικείμενο όλες τις επιρροές που βελτιώνουν τα εκ γενετής χαρίσματα μιας φυλής». Η θεωρία αυτή χρησιμοποιήθηκε στα προπολεμικά χρόνια και στο βωμό της θυσιάστηκε πλήθος ανθρώπων που οι κοινωνικές δομές της εποχής θεωρούσαν ακατάλληλους για αναπαραγωγή. Στα εμβρυικά της βήματα, στη Μεγάλη Βρετανία η ευγονική υποστηρίχθηκε προπολεμικά εκτός από τους συντηρητικούς όπως ο W. Churchill , και από «φιλελεύθερης» σκέψης άτομα όπως ο J. Maynard Keynes, ο πατέρας της οικονομικής θεωρίας του κεϊνσιανισμού που προβάλλεται εκτενώς τα τελευταία χρόνια. Το πρόγραμμα όμως ποτέ δε νομιμοποιήθηκε στα μάτια της βρετανικής κοινωνίας και οι μόνες στειρώσεις ατόμων με νοητικά προβλήματα έγιναν κρυφά, πίσω από τις πύλες ιδρυμάτων που υποστήριζαν τις θεωρίες του Galton.
Το πρόβλημα άρχισε να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις όμως στις ΗΠΑ, όπου εκτενέστατα προγράμματα στειρώσεων, ευθανασίας (εκτελέσεων σε θαλάμους αερίων) και απομονώσεις «ακατάλληλων» ατόμων λάμβαναν χώρα με τακτική και συστηματική δράση. Ακατάλληλα άτομα κρίνονταν, εκτός των άλλων, φορείς των ακόλουθων ασθενειών και «ασθενειών»: IQ κάτω του 70, κλινική κατάθλιψη, επιληψία, διπολική διαταραχή, ανηθικότητα, επιθετική συμπεριφορά, γυναικεία σεξουαλική διέγερση, πολυτεκνία (3,406 γυναίκες ινδιάνικης προέλευσης στειρώθηκαν προκείμενου να λυθεί το πρόβλημα του υπερπληθυσμού από κατώτερες φυλές) κ.ά. Το 1927 μια δημοσκόπηση του περιοδικού Fortune έδειχνε τα εξής τρομαχτικά αποτελέσματα, καθρεφτίζοντας το πνεύμα που κυριαρχούσε στην κοινωνία την παρούσα στιγμή: Δύο στους τρεις αναγνώστες υποστήριζαν τα προγράμματα στείρωσης των «πνευματικά ακατάλληλων» και 63% τη στείρωση των εγκληματιών (όλων των βαθμίδων συμπεριλαμβανομένων και πολιτικών εγκληματιών). Στον απόηχο αυτής της τρέλας που κράτησε μέχρι και τις αρχές του Β' Παγκοσμίου (με περιπτώσεις σαν της Β. Καρολίνας που διήρκεσε μέχρι το 1977) στειρώθηκαν πάνω από 60.000 άτομα με άγνωστο τον αριθμό των «ευθανασιών». Το πρόγραμμα ευγονικής των ΗΠΑ επικαλέστηκαν και οι σφαγείς της ναζιστικής Γερμανίας στις Δίκες της Νυρεμβέργης, προκειμένου να απολογηθούν για το δικό τους πρόγραμμα ευγονικής υπό τον Josef Mengele και τον Karl Brandt. (Μια ενδεικτική βιβλιογραφία για το θέμα αυτό: S. Rose, R.G. Lewontin and L. Kamin, «Not in our Genes: Biology, Ideology and Human Nature», Penguin Books, 1984, D. J Kevles, «Eugenics in the United States and Britain: A Comparative Analysis. Humanities Working Paper», California Institute of Technology, 1979).
Στην περίπτωση της ναζιστικής Γερμανίας, η θηριωδία της ευγονικής κόστισε επισήμως τη ζωή 70.273 ανθρώπων, με εκτίμηση ότι οι πραγματικοί αριθμοί ξεπερνάνε τις 200.000 (μεταξύ αυτών 5.000 παιδιών), μέσω του προγράμματος Aktion T4 που οργανώθηκε από τον προσωπικό γιατρό του Χίτλερ, Karl Brandt, με επικεφαλής τον Phillip Boulcher. Εκτός των θανάτων καταγράφηκαν και πάνω από 400.000 αναγκαστικές στειρώσεις «ακαταλλήλων» μεταξύ του 1934 και 1937, συμπεριλαμβανομένων σε αυτές και 4.000 περιπτώσεων τυφλότητας και κωφότητας. Αυτή η αποτελεσματικότητα των γερμανικών αρχών εξέπληξε ακόμα και τους Αμερικανούς ευγονιστές με τη διάσημη παρατήρηση ότι «οι Γερμανοί μάς κερδίζουν στο ίδιο μας το παιχνίδι». Εκτενέστερες αναφορές στα προγράμματα και τη φιλοσοφία της ευγονικής της ναζιστικής Γερμανίας υπάρχουν διάσπαρτες στη βιβλιογραφία και δεν υπάρχει χώρος στο παρόν κείμενο για ένα τόσο μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της ανθρώπινης φρικαλεότητας. Προστίθεται μόνο ότι οι τρεις χώρες που ανεφέρθησαν δεν ήταν οι μόνες σε αυτήν την ιστορική περίοδο που προέβησαν σε προγράμματα ευγονικής. Tα παραδείγματα τα ακολούθησαν οι Γαλλία, Εσθονία, Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία και Ελβετία με πρωταθλήτρια την ανεπτυγμένη και «παραδειγματική» Σουηδία όπου από το 1934 μέχρι και το 1975 επεβλήθησαν πάνω από 62.000 άτομα σε υποχρεωτική στείρωση3 κάνοντας τη Σουηδία τη δεύτερη χώρα σε αριθμό υποχρεωτικών στειρώσεων σε προγράμματα ευγονικής μετά τη ναζιστική Γερμανία.
Μ. ΦΩΤΕΙΝΟΣ Βιολόγος
Σχόλια